Apstrakt: U radu je kritički priređen memorandum koji je dekan Filozofskog fakulteta u Skoplju dr Tihomir Ostojić aprila 1921. godine dostavio rektoru Beogradskog univerziteta i Ministarstvu prosvete Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. U memorandumu su izloženi prosvetni, nacionalni i državni ciljevi i zadaci novoosnovanog fakulteta, kao i očekivanja od rada ove visokoškolske ustanove. Isto tako, predstavljeni su i problemi s kojima se ta ustanova suočila već na početku svog rada, kao i mere i rešenja za te probleme. Iako su istorijat i uloga Filozofskog fakulteta u Skoplju dobro obrađeni u istoriografiji, smatramo da ovaj, do sada nepoznat dokument, dodatno osvetljava pitanje očekivanja od rada ove visokoškolske ustanove i teškoće s kojima se ona suočavala od samog osnivanja.

Ključne reči: Tihomir Ostojić, Filozofski fakultet u Skoplju, Južna Srbija, nastavnici, studenti, nacionalna misija, kulturna misija, nacionalna svest, asimilacija

Rezime

Filozofski fakultet u Skoplju osnovan je u februaru 1920. godine. Prva školska godina počela je u decembru 1920. sa 60 studenata. Skoplje je bilo administrativni i ekonomski centar pokrajine Južne Srbije (Vardarska Makedonija, Kosovo i delovi Metohije i Sandžaka), oblasti koje je Srbija dobila posle balkanskih ratova i koje su 1918. postale deo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. U pitanju je bio prostor koji se dugo nalazio pod turskom vlašću, sa slabo razvijenom prosvetom i kulturom i sa preko 80% nepismenog stanovništva. Isto tako, to je bila oblast u kojoj nije bila razvijena nacionalna svest stanovništva i u kojoj su se sukobljavali srpski i bugarski uticaji. Zato je novoosnovani Filozofski fakultet u Skoplju imao važne zadatke u prosvećivanju i podizanju kulturnog nivoa stanovništva, ali i u širenju državne politike, izgradnji nacionalne svesti i sprečavanju bugarskih uticaja. U aprilu 1921. godine, po završetku prvog semestra, prvi dekan fakulteta, istoričar književnosti iz Vojvodine dr Tihomir Ostojić, uputio je Memorandum rektoru Beogradskog univerziteta (kome je pripadao Skopski fakultet) i ministru prosvete Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. U Memorandumu su precizno navedeni zadaci i očekivanja od novog fakulteta u datim okolnostima, kako prosvetni i kulturni, tako i nacionalni i politički. Takođe, Ostojić je pomenuo i brojne probleme sa kojima se fakultet suočavao na početku svog rada i dao predloge za njihovo prevazilaženje. Ostojić je umro 1921. godine, a samo deo njegovih predloga sproveden je u delo. Problemi koje je on uočio postojali su u radu fakulteta tokom čitavog međuratnog perioda, često dovodeći u pitanje njegovo postojanje. Filozofski fakultet u Skoplju prestao je sa radom početkom bugarske okupacije u Drugom svetskom ratu, u aprilu 1941. godine.