Apstrakt: Ovaj rad analizira ponašanje dve najveće nacionalne manjine u Jugoslaviji tokom Drugog svetskog rata, sa fokusom na njihove kolaboracionističke tendencije. Takođe, on traga za razlozima zbog kojih su posleratne komunističke vlasti primenile nejednake kaznene mere prema etničkim Nemcima i etničkim Albancima, uprkos sličnostima u njihovoj saradnji sa okupatorskim snagama.

Ključne reči: etnički Nemci (folksdojčeri), etnički Albanci, Jugoslavija, komunisti, Drugi svetski rat

Rezime

Drugi svetski rat je doneo značajne promene Jugoslaviji, a pre svega uspon jugoslovenskih komunista koji su u sukob ušli sa ciljem da dođu na vlast i izvrše društvene promene rešavajući nacionalno pitanje, jedno od glavnih spornih pitanja tokom međuratnog razdoblja. Komunisti su nameravali da svim etničkim grupama obezbede nacionalna prava, pri čemu su nacionalne manjine dobile sva prava izuzev prava na samoopredeljenje koje je bilo rezervisano za jugoslovenske narode, a i to samo u teoriji. Bez obzira što su najveće nacionalne manjine sarađivale sa okupatorima, nove vlasti posle rata nisu postupale sa njima na isti način, zbog čega su se folksdojčeri i Albanci našli na suprotnim polovima te politike. Iako je njihov greh bio isti, prvi su surovo kažnjeni dok je drugima sve oprošteno i zaboravljeno. U većini slučajeva utvrđena je pojedinačna krivica, ali je za folksdojčere kazna bila skoro opšta, dok je za Albance oproštaj bio gotovo opšti. Prvi su zbrisani kao zajednica, dok su drugi postajali sve uticajniji pokrajinski faktor, koji će čak od kraja šezdesetih godina ostvariti uticaj i na saveznom nivou. Razloge za ovo treba tražiti delom u spoljnoj politici: Nemačka je i dalje viđena kao potencijalna opasnost u budućnosti, dok je Albaniju trebalo pridobiti kao budućeg saveznika i/ili člana jedne šire federacije. Deo razloga ticao se unutrašnje politike i bio je uslovljen samim brojem, sposobnošću za oružani otpor, gustinom naseljenosti manjinskog stanovništva, udelom u ukupnom stanovništvu Vojvodine, odnosno Kosova i Metohije, materijalnim položajem svake od tih manjina, potrebom da se dokaže verodostojnost nacionalne politike i drugim faktorima. Iako je od početka pedesetih godina inkluzivna manjinska politika protegnuta i na folksdojčere, većina ih je odbila da se integriše zbog bolnih sećanja, izostanka restitucije oduzete imovine, života pod stalnom sumnjom i prezirom u svakodnevnom životu, kao i zato što su njihovi rođaci i prijatelji većinom bili u inostranstvu. Posle početnog otpora, pripadnici albanske nacionalne manjine su prihvatili ponuđenu integraciju: uključivanje se pretvorilo u infiltraciju, a na kraju u podrivačku delatnost.