Apstrakt: Zasnovan na biografskoj i memoarskoj građi, ovaj rad pokazuje kako je Fudbalski klub Crvena zvezda čak i u socijalističko vreme (1945–1991) izgradio i zadržao srpski i svesrpski identitet. U vreme kada nije bilo ni srpske dinastije niti srpske države i dok je Srpska pravoslavna crkva bila na društvenim marginama, FK Crvena zvezda je imala integrativnu ulogu za srpski narod u socijalističkoj Jugoslaviji.

Ključne reči: FK Crvena zvezda, Beograd, Srbija, srpstvo, Jugoslavija, fudbal, identitet

Rezime

Srpski identitet FK Crvena zvezda u socijalističkoj eri potvrđuju biografije i sećanja savremenika objavljeni u Jugoslaviji, Srbiji i Hrvatskoj, kako državnika, vojnih generala i komunističkih funkcionera, tako i osnivača kluba, fudbalera, sveštenika, pisaca, novinara i naučnika. Ti izvori, predstavljeni u ovom radu, pokazuju da je tokom socijalističke Jugoslavije iza komunističkog imena i znaka Crvene zvezde bila prikrivena njena srpska suština. Naime, na osnovu istorije predratnih beogradskih klubova i fudbalera, ali i identiteta navijača, mogu se izvući dve linije geneze FK Crvena zvezda. Prva počinje 1906. godine nastankom fudbalskog kluba Srpski mač, koja se od 1911. nastavlja njegovim pobočnim izdankom, BSK-om. Druga trasa počinje 1913, osnivanjem SK Velika Srbija koja 1919. menja ime u SK Jugoslavija, da bi 1941. klub još jednom promenio ime u SK 1913. Igrači SK Jugoslavije i BSK-a su 1945. godine u podjednakom broju prešli u Crvenu zvezdu, što ukazuje na kontinuitet srpske narodne i građanske tradicije utkan u ovaj klub. Međutim, i među uticajnim srpskim komunistima bilo je onih koji su Crvenu zvezdu vezivali za Srbiju i srpski identitet. Franjo Tuđman je zbog toga, prema sopstvenom priznanju, na prelomu pedesetih i šezdesetih godina načinio intervencije u identitetu SD Partizan i sprečio da delovi srpske službe preuzmu FK Partizan. Tuđmanova namera bila je da FK Partizan tada ne dobije srpski identitet koji je, prema njegovim rečima, FK Crvena zvezda već izgradila tokom pedesetih godina. Stoga ne treba da čudi što su se Srbi u socijalističkoj Jugoslaviji vezivali za Crvenu zvezdu. U vreme kada nije bilo ni srpske dinastije niti srpske države, a dok je Srpska pravoslavna crkva bila na društvenim marginama, Crvena zvezda je preuzela ulogu integrativnog faktora za srpski narod. To se jasno videlo tokom Maspoka u SR Hrvatskoj (1970–1971), kada se srpski narod posebno osetio ugroženim. Naime, u to vreme su crveno-bele boje i grb Crvene zvezde, umesto srpske trobojke, služili kao oznaka srpskog identiteta u socijalističkoj Hrvatskoj i povezanosti tamošnjih Srba s Beogradom. Na isti način, navijanjem za Crvenu zvezdu, svoj identitet su gradili i Srbi u Bosni i Hercegovini. Trijumf Crvene zvezde u Bariju 1991, kada su navijači raširili ogromnu srpsku trobojku s četiri ocila, „zasvodio“ je Srbe više nego bilo koja druga institucija, dok je stadion Crvene zvezde „Rajko Mitić“ postao spomenik srpstvu te epohe.