Apstrakt: Članak se bavi zajmovima Opštine grada Beograda od izbijanja Svetske ekonomske krize 1929. do početka Drugog svetskog rata. Razmatraju se uslovi zaduživanja i način raspodele sredstava u različite svrhe, kao i promene koje su se dešavale u tom pogledu tokom tridesetih godina. Opština je u tom periodu zaključila ukupno 30 zajmova i to samo na unutrašnjem tržištu. U periodu Svetske ekonomske krize zajmovi su bili kratkoročni i srednjoročni, dok su kasnije svi bili dugoročni. Zapaženi su porast ulaganja u infrastrukturu, kulturne i socijalne ustanove, izgradnju škola, obdaništa i radničkih stanova, ali i smanjenje ulaganja u kupovinu opštinskih placeva.

Ključne reči: Opština grada Beograda, Državna hipotekarna banka, Opštinska štedionica, tržište kapitala, komunalni zajmovi, infrastruktura, izgradnja stanova

Rezime

U periodu od 1929. do 1941. godine Opština grada Beograda zaključila je ukupno trideset zajmova na unutrašnjem tržištu, od kojih su dve trećine bili dugoročni, pri čemu je visina kamata još uvek bila povoljna (5–9 %). U ovom periodu dolazi do izvesne diversifikacije načina i svrhe zaključivanja takvih zajmova. U vreme Svetske ekonomske krize Opština je zaključivala zajmove direktno kod građevinskih preduzeća koja su istovremeno bila i izvođači radova. Zajmovi su u ovom periodu uzimani i od državnih socijalnih ustanova radi finansiranja gradskih socijalnih ustanova i radničkih stanova, a kasnih tridesetih podignut je i zajam u svrhu odbrane. Grad je tada bio u mogućnosti da uz pomoć zajmova kupuje placeve, dok je Opštinska štedionica imala ključnu ulogu u kreditiranju Opštine. Naime, ona je u ovom periodu dala Opštini ukupno sedam zajmova, pri čemu je njen najveći značaj bio u tome što je Opština koristila njene menice kao podlogu zajmova. Infrastruktura je, kako po broju zajmova, tako i po ukupnoj sumi, bila daleko ispred svih ostalih potreba za koje su zajmovi podizani. Sledili su zajmovi za kupovinu opštinskih imanja i zajmovi za potrebe opštinskih kulturnih i socijalnih ustanova. Tokom celog posmatranog perioda došlo je do porasta ulaganja u infrastrukturu, kulturne i socijalne ustanove, izgradnju osnovnih škola, dečjih prihvatilišta i radničkih stanova. Ipak, to je i dalje bilo nedovoljno za pokrivanje potreba grada, posebno kada su u pitanju radnički stanovi. S druge strane, došlo je do smanjenja ulaganja u kupovinu opštinskih imanja. Da bi se ova činjenica objasnila, potrebno je detaljnije istražiti odnos između državnih organa i Opštine, među kojima su postojali imovinski sporovi oko placeva u gradu. U okviru infrastrukturnih radova najviše sredstava bilo je namenjeno kaldrmisanju i uređivanju ulica.