Apstrakt: Usmerenje socijalističke Jugoslavije ka podruštvljavanju nekih funkcija porodice i stvaranju mreže društvenih ustanova koje bi preuzele deo reproduktivnog rada žene, afirmisano je na različite načine. Osnivanje i promovisanje servisa za pružanje usluga domaćinstvima bilo je jedna od mera izmeštanja niza poslova koji su se obavljali u domaćinstvu, iz porodice na javne ustanove. Oslanjajući se prvenstveno na arhivsku dokumentaciju, članak prati jugoslovenska iskustva izgradnje mreže servisnih službi, fokusirajući se na delatnost, strukturu korisnika, osnovne probleme i slabosti, te domete društvenih servisa za pružanje usluga domaćinstvima u glavnom gradu Jugoslavije. Centralni deo rada posvećen je lokalnim praksama beogradskih uslužnih servisa.

Ključne reči: podruštvljavanje, servisi za usluge domaćinstvima, kućni rad, žena, stambene zajednice

Rezime

Državni narativ o potrebi podruštvljavanja i institucionalizacije kućnog rada, između ostalog i putem javnih servisa, nagoveštavao je nastojanja socijalističke Jugoslavije da rastereti zaposlenu ženu od dela domaćih poslova i neplaćenog rada u kući. Uslužnim servisima za pomoć domaćinstvima najviše su se u praksi bavile ženske organizacije, najpre AFŽ, potom Savez ženskih društava, Konferencija za društvenu aktivnost žena, ali i druge društveno-političke organizacije, poput Socijalističkog saveza. Međutim, u svakodnevnim praksama, uslužni servisi su tek delimično zaživeli. Okolnost da, uprkos svemu, cene njihovih usluga često nisu bile pristupačne onima kojima su prvenstveno bile namenjene, svedoči da izmeštanje reproduktivnog rada žene iz kuće na javne ustanove, ne samo da nije realizovano, već i da paradoksalno i suprotno očekivanjima države, servisi za usluge domaćinstvima nisu promovisali jednakost. Mada su uslužni servisi delimično bili javno finansirani, odnosno, na različite načine pomagani od države, oni generalno nisu uspeli da se etabliraju kao javne servisne službe koje bi bile dostupne svima.