Apstrakt: Ovaj rad pokušava dati uvid u percepciju ženskog aktivizma, simboličnu ulogu žene i sliku njene budućnosti u radničkom pokretu tokom Prvog svetskog rata, odnosno, prikazati zamišljeni prostor koji su ženama namenili partijski i sindikalni organi. Za analizu kategorije roda i njenog predstavljanja u jednoj od sekcija međunarodnog socijaldemokratskog pokreta poslužiće list Socijaldemokratske partije Bosne i Hercegovine Glas slobode. 

Ključne reči: Glas slobode, Socijaldemokratska stranka Bosne i Hercegovine, aktivizam radnica, vidljivost žena, mobilizacija, uloge žene

Rezime

Na osnovu normativnih polazišta programa SDS BiH – da je ženski aktivizam bio podržan bezuslovno – ova analiza pokazuje iluziju znanja. Vidljivost žena i radnica, kao i njihovog aktivizma vođena je, odnosno kontrolisana, „velikodušnom“ partijskom elitom što je uslovilo njenu bledu prezentaciju. Ženski angažman se minimizira i potcenjuje, ne postoji osigurana artikulacija ženskih interesa, on se kontrolisano usmerava na praktične, operativne zadatke u mobilisanju ženske populacije. Zasluge radnica za kontinuirano delovanje i dobrobit sindikata i stranke u ratnim okolnostima se nedovoljno ističu i proglašavaju dužnošću, dok se solidarnost radnica podrazumeva. Jezik kojim se list obraća ženskoj radnoj snazi obiluje stereotipima i ukorenjenim patrijarhalnim matricama sa teškom rodnom diskvalifikacijom ženske populacije. Podrška obnovi ženskih organizacija dolazi kasno i više je deklarativna, nego suštinska. Uprkos programskoj orijentaciji i viziji uloge stranke u budućem kreiranju društvenog života i njenoj participaciji, žensko pravo glasa se kasno pominje. Sve je ukazivalo na to da će se status i uloga žene iz patrijarhalno-tradicionalnog miljea petrifikovati, dok je podstrek uključivanju žene u ekonomske i političke strukture viđen kao pretnja muškom identitetu radničke klase. Demorališuće deluje i budućnost koja je namenjivana radnicama. Na putu do utopijskog socijalizma i potpune transformacije društva, trebalo je da se bave vlastitim prosvećivanjem, „sitnim radom” i budu stalna podrška svojim partijskim drugovima. Subordinacija ženskog aktivizma je dominantna poruka koju su primale aktivistkinje Socijaldemokratske stranke i sindikata u Bosni i Hercegovini tokom Prvog svetskog rata, što je upućivalo na ambivalentan odnos partijske elite prema nadolazećoj aktuelizaciji ženskog statusa u društvu.