Apstrakt: Tekst se osvrće na nedavno objavljeni dnevnik Borisa Muževiča i ranije memoare bivših slovenačkih komunističkih funkcionera. Ova literatura, uz arhivske izvore, iskorišćena je za refleksiju uloge Muževiča i njegovih slovenačkih kolega u događajima koji su prethodili raspadu Jugoslavije. Pomeranje pažnje slovenačkih političara sa ideoloških na državno-pravna pitanja bilo je naročito uočljivo u periodu 1985–1989, dok je Muževič aktivno učestvovao u eskalaciji sukoba u jugoslovenskom komunističkom vrhu.

Ključne reči: Jugoslavija, Slovenija, Savez komunista, osamdesete godine

Rezime

Na kvalitet memoarske literature čiji su autori bivši slovenački komunistički funkcioneri iz kasnog socijalističkog perioda u velikoj meri utiče vreme nastanka konkretnih dela. Devedesete godine bile su posebno karakteristične za nastojanje autora (Franc Šetinc, Jože Smole) da se distanciraju od nekadašnjeg društvenog uređenja i jugoslovenskog okvira, uprkos njihovoj značajnoj ulozi u održavanju istih. Nešto trezveniji pogled na početke slovenačkog puta ka nezavisnosti nudi u medijskim intervjuima ključna ličnost ovog procesa - Milan Kučan. Međutim, on se ne osvrće na svoj nekadašnji komunistički identiteti takođe izražava uverenje da je bio samo izvršilac istorijskih procesa bez osećaja su odgovornosti za njihovo usmeravanje. Nedavno objavljena knjiga Borisa Muževiča razlikuje se od ranije objavljenih memoara njegovih kolega iz Slovenije po svom dnevničkom karakteru i znatno većem obimu. Muževič upoznaje čitaoce sa tokom sednica Predsedništva Saveza komunista Jugoslavije u kojima je učestvovao kao izvršni sekretar i kasnije kao punopravni član od 1985. do 1990. godine. Primer samog Muževiča pokazuje da je među liberalno orijentisanim funkcionerima u Sloveniji identifikacija sa Jugoslavijom bila potkraj postojanja zajedničke države dosta slaba. Tokom produbljivanja političke krize u federaciji, mnogi političari takvog profila vodili su se prvenstveno pripadnošću sopstvenoj naciji, što je sužavalo prostor za potencijalnu transformaciju političkog i ekonomskog sistema cele Jugoslavije u moderniji državni oblik.