Apstrakt: Rad predstavlja pokušaj da se na osnovu popisa industrijskih preduzeća objavljenog u Statistici industrije Kraljevine Jugoslavije (1941) prikaže teritorijalna rasprostranjenost tvornica prema granama industrije u Kraljevini Jugoslaviji na osnovu stanja 1938. godine. U radu je dat kratak osvrt i na pitanje građe o statistici industrije i definisanja industrijskog preduzeća.

Ključne reči: industrija, Kraljevina Jugoslavija, statistička građa, tvornica, industrijsko preduzeće

Rezime

U članku je prikazana teritorijalna rasprostranjenost tvornica na osnovu spiska industrijskih preduzeća u Statistici industrije Kraljevine Jugoslavije sa adresarom industriskih preduzeća objavljenoj 1941. godine od strane Ministarstva trgovine i industrije. Statistika industrije predstavlja jedini sistemski i sistematski prikaz jugoslovenske industrije, ali industrije u užem smislu, odnosno fabričke proizvodnje bez rudarstva. Osnovu za ispitivanje predstavlja spisak od 4.280 tvornica prema granama, vrstama i podvrstama industrije. Analiza razmeštaja fabrika potvrdila je postojeće teze, da je industrija u Kraljevini Jugoslaviji bila izuzetno neravnomerno raspoređena i da su regionalne razlike u svakom segmentu industrije bile prisutne. Severni krajevi države bili su privredno napredniji, ne samo zbog kvantitativno većeg broja tvornica, već i zbog prisustva modernijih fabričkih postrojenja. Drugi zaključak, na koji nas upućuje analiza Adresara tvornica, jeste da se industrija zasnivala na preradi lako dostupnih sirovina (žita i drva), dok dominacija specifičnih vrsta fabrika u industrijskim granama ukazuje na postojanje tehničkih slabijih i jeftinijih preduzeća (mlinovi žita, strugare, tkačnice, ciglane i dr.).