Jovana Perišić

Sport (ni)je iznad svega: Olimpijada u Moskvi 1980. godine u percepciji nesvrstane Jugoslavije

Apstrakt: U kontekstu izučavanja Hladnog rata, na osnovu jugoslovenske arhivske građe, relevantne domaće i strane literature, kao i primera iz jugoslovenske štampe, u radu se sagledava položaj SFRJ i njeni odnosi sa blokovima na Letnjim olimpijskim igrama u Moskvi 1980. godine. Analiza učešća jugoslovenskih sportista na ovoj olimpijadi  daje nam odgovor na pitanje u kojem je obimu jugoslovenski sport sledio tadašnja aktuelna političko-ideološka  kretanja u svetu, odnosno u kojem se uzročno-zavisnom položaju tada nalazio. 

Ključne reči: Olimpijada u Moskvi, SSSR, SAD, SFRJ, jugoslovenski sportisti, štampa, bojkot, Hladni rat

Rezime: Korišćenje jugoslovenske štampe u svrhu boljeg razumevanja i tumačenja jugoslovenskog društva postalo je gotovo neizbežno nakon procesa liberalizacije štampe. Borba, Politika i Vjesnik su od početka do kraja nastojali da daju što više konkretnih informacija vezanih za bojkot i organizaciju Olimpijade u Moskvi, kao i za učešće jugoslovenskih sportista. U analizi tekstova jugoslovenske štampe o moskovskoj Olimpijadi jasno se uočavaju dve faze.  Prva se odnosi na informativno izveštavanje, senzacionalističke naslove i pomalo ideološki obojene tekstove o bojkotu, u kojima novinari partijskih listova Borbe i Vjesnika nisu podržavali i opravdavali potez Karterove administracije. Druga faza odnosi se na period kada su jugoslovenski sportski savezi odlučili da pošalju svoje sportiste na Olimpijadu, stoga su i novinski tekstovi iz tog perioda takođe informativnog karaktera ali se više odnose na sportske uspehe SFRJ i daju više objektivnih analiza kvaliteta njihove igre. Premda su informacije iz štampe i dalje bile ideološki obojene, upravo je u tom informativnom karakteru i razdvajanju od interpretacije i ležala najveća prednost jugoslovenske štampe, zahvaljujući čemu mi danas možemo pristupati njenoj analizi kao relevantnog istorijskog izvora. Politička eksploatacija svetskog sportskog događaja, kao i njegove posledice bile su ključni pokazatelji intenziviranja globalizacije medija i sporta. Olimpijske igre održane 1980. godine danas se smatraju simbolom i kulminacijom Hladnog rata u sportu i olimpizmu. One su odličan primer neraskidive veze i stalnog preplitanja sporta i politike u hladnoratovskom periodu. Neprilaženje kampanji bojkota bilo je samo potvrda Titove vanblokovske politike. Učešćem na Olimpijadi SFRJ je direktno učestvovala u borbi za ublažavanje međunarodnih tenzija, u cilju očuvanja mira na principima jednakosti i međusobnog poštovanja, na kojima je počivao i sam savremeni olimpijski pokret. Premda se tadašnje jugoslovensko političko rukovodstvo odlučilo da ne sledi kampanju bojkota koju je poveo SAD, odnosi sa njim nisu bili poljuljani tom odlukom. Sa druge strane, jugoslovensko učešće na moskovskoj Olimpijadi nije ujedno značilo i odobravanje političke filozofije SSSR-a. Jugoslovenski sport revnosno je ispratio sve faze spoljnopolitičkog laviranja SFRJ tokom Hladnog rata i ostao veran politici koju je diktirao državni aparat. Zbog nedolaska određenih zemalja, koje su bojkotovale moskovske igre, oslabljena konkurencija u pojedinim sportovima dovela je do toga da su jugoslovenski sportisti osvojili zavidan broj medalja za svoju zemlju, uključujući zlatne medalje u košarci i boksu. Jugoslovensko rukovodstvo je igre u celini ocenilo kao vrlo uspešne, posebno za SFRJ i za razvitak njenog sporta, kao i za nastavak saradnje sa drugim međunarodnim sportskim savezima.