Saša Mišić

„Ne može se više ponoviti 1948. godina!“ Jugoslavija i italijanski komunisti i socijalisti 1957–1962. 

Apstrakt: Rad predstavlja analizu odnosa između Jugoslavije i dve najznačajnije partije italijanske levice: Komunističke partije Italije (KPI) i Socijalističke partije Italije (SPI), u periodu kada su ponovo bili zaoštreni jugoslovensko-sovjetski odnosi, i nastoji da objasni na koji način je spor na relaciji Beograd–Moskva uticao na odnose jugoslovenskih komunista sa ovim italijanskim partijama. 

Ključne reči: Jugoslavija, Socijalistička partija Italije, Komunistička partija Italije, SSSR, saradnja

Rezime: Jugoslavija je tokom 1957. ostvarila blisku saradnju sa Komunističkom partijom Italije, sa kojom je na jesen prethodne godine obnovila odnose prekinute nakon Rezolucije Informbiroa. Saradnju nisu pokvarile ni nesuglasice koje su se pojavile u odnosima Jugoslavije sa SSSR-om nakon revolucionarnih događaja u Mađarskoj. Istovremeno, Jugosloveni su 1957. uspostavili odnose i sa Socijalističkom partijom Italije, ali oni nisu bili tako intenzivni kao sa KPI. Ako su odnosi sa komunistima i socijalistima tokom 1957. išli u istom pravcu – mada ne i podjednakom brzinom – stvari su se počele menjati naredne godine. Prekretnicu je predstavljao VII kongres SKJ, koji je doveo do otvorenog sukoba na relaciji Beograd– Moskva. Nakon kongresa KPI je počela da usklađuje svoju politiku sa stavovima koje su zastupali SSSR i ostale komunističke partije, ali je nastojala i da održi neki vid saradnje sa Jugoslovenima. To su najčešće bili kontakti sa masovnim organizacijama koje su bile pod indirektnom kontrolom italijanskih komunista, dok su rukovodstva dve partije održavala neformalne kontakte. Socijalistička partija Italije nastupala je sa drugačijih pozicija. Kako su u posmatranom periodu raskinuli dotadašnju blisku saradnju sa KPI i bili oslobođeni pritiska da moraju da usaglašavaju svoju politiku sa italijanskim komunistima i SSSR-om, socijalisti su pristupili sveobuhvatnoj saradnji sa Jugoslavijom. Tako je krajem 50-ih SPI postala najbliskija Jugoslovenima, ne samo kada su partije italijanske levice u pitanju već, čini se, i u širem evropskom okviru. Bliskost se naročito videla u stavovima prema spoljnopolitičkim pitanjima i u odnosu prema međunarodnom radničkom pokretu.  Ponovno približavanje Jugoslavije i SSSR-a početkom 60-ih imalo je odraza i na veze sa italijanskim partijama. Tada je intenzivirana saradnja sa KPI, dok su odnosi sa socijalistima počeli da gube na dotadašnjem značaju.