Olivera DRAGIŠIĆ

Institut za noviju istoriju Srbije, Beograd

nowrunlolarun@gmail.com

Socijalističko osvajanje vlasti na balkanskoj tromeđi: slučaj grada Vidina

Apstrakt: U radu se opisuje, analizira i kontekstualizuje proces socijalističkog osvajanja vlasti u bugarskom gradu Vidinu tokom septembra i oktobra 1944. godine. Istraživanje je zasnovano na arhivskoj građi Državnog arhiva u Vidinu. Fokus rada je usmeren na kratak ali ključni period u procesu izgradnje posleratne socijalističke strukture vlasti u tom pograničnom gradu.

Ključne reči: Bugarska, Vidin, struktura vlasti, Otečestveni front, socijalizam 

Rezime: Temelji nove, otečestvenofrontovske strukture vlasti u Vidinu, na severozapadu Bugarske, bile su postavljani od 9. septembra do polovine oktobra 1944. godine. Hronološki okvir je bio, sa jedne strane, određen državnim udarom u prestonici, a sa druge, potpisivanjem Primirja 28. oktobra između Bugarske i Saveznika. U Vidinu je vlast bila izgrađivana u atmosferi anomije, u kojoj stara vlast još uvek nije bila urušena tokom septembra, dok se nova postepeno uspostavljala. Ta činjenica rađala je napetost u lokalnoj administraciji i motivisala na uspostavljanje kontakta sa prestonicom, što se dogodilo tek krajem septembra. Vlast u Vidinu nije bila uspostavljana iz centra, odnosno iz prestonice već je centar iz kojeg su bile donošene odluke o izgradnji administracije bio u partijskom delu vojske (glavni čovek zadužen za izgradnju vlasti bio partijski komesar Ivan Zurlov). Do kraja oktobra osnove nove vlasti u Vidinu bile su postavljene u skladu sa savezničkim dogovorima i u skladu sa kadrovskim kapacitetima kojima su Otečestveni front i partija u Vidinu raspolagali. U centru tog procesa nalazilo se ubrzano partijsko sticanje kontrole nad OF komitetima i nad državnom administracijom, uz organizovanje pouzdane policije i sastavljanje spiskova zarobljenika koji su potencijalno mogli dobiti amnestiju. Ako se tome doda organizovanje OF komiteta u esnafima, čišćenje školskih administracija od „fašista“ i smena inspektora, može se reći da je sistem u gradu Vidinu već u prvih mesec i po dana od „revolucije“ bio stavljen pod kontrolu Otečestvenog fronta, u čijoj su pozadini stajale trupe Crvene armije, a legitimitet mu davali saveznički dogovori.