Vladimir Lj. CVETKOVIĆ
Institut za noviju istoriju Srbije, Beograd
cvetkovicv@yahoo.com
Obnova diplomatskih odnosa Jugoslavije i Rumunije posle Drugog svetskog rata
Apstrakt: Rad je napisan na osnovu jugoslovenskih arhivskih izvora i relevantne literature i predstavlja rekonstrukciju procesa normalizacije diplomatskih odnosa Jugoslavije i Rumunije posle Drugog svetskog rata. Dugotrajnost procesa koji je započet septembra 1944. a okončan februara 1946. ukazuje na to da su, i pored obostrane želje da se diplomatski odnosi obnove, činioci poput spoljnopolitičkih interesa SSSR-a, okolnosti pod kojima su odnosi prekinuti 1941. i unutrašnje političke situacije u Rumuniji imali veliki uticaj na njegov tok.
Ključne reči: Jugoslavija, Rumunija, jugoslovensko-rumunski odnosi, diplomatski odnosi, Drugi svetski rat, sovjetizacija
Rezime: Diplomatski odnosi između Jugoslavije i Rumunije nisu postojali od 9. maja 1941. kada ih je prekinula jugoslovenska vlada u izbeglištvu zbog rumunskog priznanja Nezavisne Države Hrvatske na njenoj teritoriji. Posle državnog udara kralja Mihaila 23. avgusta 1944. i prelaska na stranu zapadnih saveznika, Rumunija je bila zainteresovana za obnovu odnosa sa Jugoslavijom ne bi li izašla iz diplomatske izolacije. Nova jugoslovenska vlada, u kojoj je dominirala Komunistička partija Jugoslavije, bila je u potpunosti okrenuta Sovjetskom Savezu i delovala je u skladu sa njegovim željama da do obnove diplomatskih odnosa ne može doći pre nego što budu obnovljeni sovjetsko-rumunski odnosi. Jugoslavija stoga već oktobra 1944. u Bukurešt šalje političkog predstavnika. Formalna inicijativa za obnovu diplomatskih odnosa došla je sa rumunske strane avgusta 1945. a konačna obnova ostvarena je tek u februaru 1946. godine. Dugo trajanje procesa obnove diplomatskih odnosa između Jugoslavije i Rumunije posle Drugog svetskog rata bilo je posledica spoljnopolitičkih okolnosti, problema nastalih usled prekida odnosa, ali i rezultat unutrašnje političke situacije u Rumuniji. U sukobu kralja Mihaila i predratnih političkih partija sa Narodnim demokratskim frontom (kojim je dominirala Komunistička partija Rumunije), koji je bio deo šireg procesa sovjetizacije Rumunije, Jugoslavija je bila aktivni pomagač KPR i Sovjeta. Iz tog razloga, na obnovu diplomatskih odnosa između dveju susednih zemalja treba gledati kao na deo pomoći koju je Jugoslavija pružala Komunističkoj partiji Rumunije u nastojanjima da se domogne apsolutne vlasti u zemlji.