Petar Ristanović

Institut za srpsku kulturu, Priština/Leposavić

petar.ristanovic@gmail.com

Lice i naličje mita o nacionalnoj borbi Albanaca sa Kosova – slučaj Tahira Mehe

Apstrakt: U radu su razjašnjene okolnosti pod kojima je 13. maja 1981. godine, u selu Donje Prekaze u Drenici (SAP Kosovo), došlo do pogibije četiri i ranjavanja tri pripadnika specijalne jedinice jugoslovenske savezne milicije. Pokušaj privođenja Tahira Mehe na odsluženje dvomesečne kazne zatvora pretvorio se u oružani okršaj u kome su, pored četvorice milicajaca, ubijeni i Tahir i njegov otac Nebih. Među Albancima je oko njihovog života i pogibije ispreden mit, koji je potom ugrađen u temelje separatističkog pokreta i pokušaje izgradnje državnosti Kosova. Obiman arhivski materijal prikupljen nakon okršaja detaljno rasvetljava naličje ovog mita.

Ključne reči: Tahir Meha, Donje Prekaze, SAP Kosovo, kosovsko pitanje, demonstracije na Kosovu 1981, Adem Jašari

Rezime: Priča o Tahiru Mehi (1943–1981) postala je jedna od modernih legendi Albanaca sa Kosova. Oko njegovog života i smrti je ispleten mit, koji je potom ugrađen u temelje albanskog separatističkog pokreta i pokušaje izgradnje državnosti Kosova. O Tahirovoj borbi protiv Srba pevaju se pesme i pišu knjige. Njegova kuća i grob su postali mesta nacionalnog hodočašća. Ulice u pet gradova na Kosovu nose njegovo ime. Dok je legenda o „stogodišnjoj borbi porodice Meha“ postala deo albanskog identiteta, za Srbe je ime Tahira Mehe skoro potpuno nepoznato. Pozadinu mita o Tahiru Mehi je moguće rasvetliti na osnovu dokumentacije sačuvane u Arhivu Jugoslavije, u Fondu Predsedništvo SFRJ. Više od 500 stranica materijala je prikupljeno tokom rada Komisije Saveznog sekretarijata za unutrašnje poslove sa ciljem da se rasvetle događaji od 13. maja 1981. u selu Donje Prekaze, u Drenici (SAP Kosovo). Toga dana, prilikom pokušaja privođenja Tahira na odsluženje dvomesečne kazne zatvora, u oružanom okršaju ubijena su četiri milicajca savezne specijalne jedinice, trojica su ranjena, a stradali su i Tahir i njegov otac Nebih. Dokumenta otkrivaju pozadinu mita – iza herojske legende stoji priča o svađama i nasilju duboko utkanim u svakodnevni život zaostale zajednice. Tahir Meha nije pucao na policajce zbog mržnje prema Srbima. Upravo suprotno – bio je uplašen od albanskih policajaca iz svog grada i zahtevao je da se preda samo Srbima. Tokom čitavog pokušaja hapšenja i oružanog okršaja nijednom nije pomenuo albanske nacionalne ciljeve. Ove i još mnoge druge činjenice skrivene su iza herojskog mita koji je nakon Tahirove smrti izgrađen.