Kosta NIKOLIĆ

Institut za savremenu istoriju, Beograd

kostasnikolic@yahoo.com

Izvori Haškog tribunala o napadu na JNA u Sarajevu 2. i 3. maja 1992. godine 

Apstrakt: U tekstu se govori o povlačenju Jugoslovenske narodne armije iz Bosne i Hercegovine tokom proleća 1992. i zločinu koji je nad njenim pripadnicima izršen 2. i 3. maja 1992. u centru Sarajeva, posebno u Dobrovoljačkoj ulici. Akcenat je stavljen na izvornu građu koja je javnosti postala dostupna nakon što je uvrštena u sudske spise Međunarodnog tribunala za krivično gonjenje lica odgovornih za teška kršenja međunarodnog humanitarnog prava na teritoriji bivše Jugoslavije posle 1991. (International Tribunal for the Prosecution of Persons Responsible for Serious Violations of International Humanitarian Law Committed in the Territory of the Former Yugoslavia since 1991). Dokumenta se nalaze na javnoj bazi Tribunala u Hagu.

Ključne reči: Jugoslovenska narodna armija, Sarajevo, Dobrovoljačka ulica, paravojne formacije, građanski rat

Rezime: Položaj JNA u Bosni i Hercegovini (2. vojna oblast) bio je izuzetno složen. Sa završetkom rata u Hrvatskoj kriza se prelila i u ovu republiku, koja je od početka 1992. bila zahvaćena nacionalnim podelama na svim nivoima. U toj situaciji, komanda 2. vojne oblasti bila je jedina savezna institucija u Bosni i Hercegovini koja je pokušavala da uvažava stavove sve tri nacionalne zajednice, ali bez značajnih političkih smernica iz Beograda tokom tog perioda to je bilo gotovo nemoguće. Starešine JNA pokušavale su da slede neutralnu liniju ili su zastupale stav koji je bio više savezni nego što je većina nacionalnih stranaka bila spremna da prihvati. Međutim, veoma brzo je došlo do nacionalne i profesionalne polarizacije armijskog starešinskog kadra jer su oficiri Muslimani napuštali JNA i priključivali se muslimanskim jedinicama Teritorijalne odbrane. Zbog toga su vremenom mnoge srpske starešine, posebno mladi oficiri, počele da aktivno podržavaju interese Srba u BiH. Položaj JNA postao je neodrživ posle međunarodnog proglašenja nezavisnosti Bosne i Hercegovine 6. aprila 1992. godine. Najveći problem bilo je povlačenje JNA i kontrola nad njenim naoružanjem. Usledili su napadi muslimanskih paravojnih formacija na objekte i ljudstvo JNA, a posebno tokom 2. i 3. maja u centru Sarajeva, što je i centralna tema u ovom radu. Na kraju je, posle niza kompleksnih događaja, došlo do povlačenja JNA, a građanski rat u Bosni i Hercegovini rasplamsao se svom silinom.