Dimitrije MATIĆ
Institut za noviju istoriju Srbije, Beograd
Uloga Komunističke partije Španije u uspostavljanju diplomatskih odnosa Beograda i Madrida nakon Frankove smrti
Apstrakt: Predmet analize u ovom radu je uticaj Komunističke partije Španije na razvoj bilateralnih odnosa Jugoslavije i Španije do zvaničnog uspostavljanja diplomatskih odnosa u januaru 1977. godine, sa naglaskom na periodu nakon Frankove smrti. Pored proučavanja saradnje jugoslovenskih i španskih komunista na ovom planu, prikazane su i posebne međunarodne okolnosti i interesi velikih sila koji su bili od značaja za jugoslovencko-špansko približavanje.
Ključne reči: Jugoslavija, Španija, Komunistička partija Španije, Savez komunista Jugoslavije, Santijago Kariljo, evrokomunizam, jugoslovensko-španski odnosi, međunarodni odnosi
Rezime: Ideološki razvoj Komunističke partije Španije i njeno osamostaljivanje u odnosu na Moskvu direktno su doveli do njenog približanja sa Jugoslavijom. Tokom 70-ih godina veze između jugoslovenskih i španskih komunista dodatno su ojačale, što je omogućilo generalnom sekretaru Santijagu Karilju i njegovim najbližim saradnicima da imaju određeni uticaj na proces poboljšanja odnosa između Beograda i Madrida, naročito u periodu uoči i nakon smrti Franciska Franka. Smrću španskog šefa države započet je proces tranzicije u demokratski parlamentarni sistem, što se znatno ubrzalo nakon dolaska Adolfa Suareza na čelo vlade u julu 1976. Ovu promenu su i Jugoslavija i KPŠ ocenile kao izuzetno pozitivnu, mada su način i brzina poboljšanja odnosa sa Madridom izazvali određene trzavice između dve bliske partije u decembru 1976. Ne želeći da prodube sukob sa jugoslovenskim zvaničnicima i razumevajući prevagu državnih nad partijskim odnosima, španski komunisti su naposletku dali svoju podršku uspostavljanju diplomatskih odnosa Španije i Jugoslavije, do čega je došlo krajem januara 1977. godine. Važnu ulogu u ovim procesima imala je i zvanična politika velikih sila i država evropskog Zapada i Istoka, te su i ovi spoljni faktori morali biti uzeti u obzir prilikom svake promene u odnosima na liniji Jugoslavija – Španija – Komunistička partija Španije.