Jelena JOVANOVIĆ SIMIĆ
Muzej nauke i tehnike, Beograd
Dragomir BONDžIĆ
Institut za savremenu istoriju, Beograd
Stevan Ivanić (1884–1948) – prilog za biografiju
Apstrakt: Stevan Ivanić je bio srpski lekar i rukovodilac zdravstvene službe u Kraljevini Jugoslaviji. U mladosti socijalista, od 1934. se priključio pokretu Zbor i zastupao desničarske ideološke stavove. Bio je komesar socijalne politike i narodnog zdravlja 1941, a posle rata je otišao u emigraciju, gde je i preminuo 1948. godine. Komunističke vlasti su ga osudile kao zločinca i izdajnika. Ivanićeva biografija je do sada predstavljana samo u kratkim enciklopedijskim odrednicama. Ovaj rad je pokušaj da se ona upotpuni podacima iz dostupne arhivske građe, periodike i literature i tako omogući jasnije sagledavanje njegovog stručnog i ideološko-političkog delovanja i stavova.
Ključne reči: Stevan Ivanić, istorija medicine, Zbor, Drugi svetski rat, rasizam, Savet komesara, kolaboracija, emigracija
Rezime
U radu se na osnovu arhivske građe, periodike i literature daje sažet pregled Ivanićevog života i njegovih stručnih medicinskih i ideološko-političkih stavova i delovanja. Stevan Ivanić je zvanje doktora medicine stekao u Beču 1910; bio je učesnik balkanskih ratova i Prvog svetskog rata, a u lekarskoj karijeri je prešao put od sreskog lekara do načelnika Sanitetskog odeljenja Ministar stva socijalne politike i narodnog zdravlja. Posebno se bavio higijenom, bakteriologijom, socijalnom medicinom, zdravstveno-prosvetnim radom i zdravstvenim zadrugarstvom. Bio je osnivač i prvi direktor Centralnog higijenskog zavoda, član Glavnog sanitetskog saveta, a kao načelnik odeljenja u Ministarstvu (1936–1941) prak tično je rukovodio zdravstvenom službom u zemlji. Od 1933. bio je privatni docent na Medicinskom fakultetu u Beogradu za predmet higijena. Do 1928. socijalista, početkom 30-ih je sa Dimitrijem Ljotićem organizovao Jugoslovenski narodni pokret Zbor, u kojem je zastupao desničarske, antikomunističke i rasističke ideološke stavove. Na početku nemačke okupacije 1941. bio je komesar socijalne politike i narodnog zdravlja u Savetu komesara Milana Aćimovića, a potom je bio član Državnog saveta u okupiranoj Srbiji. Oktobra 1944. napustio je Srbiju i živeo u emigraciji u Italiji i Nemačkoj. U proleće 1945. odlukom Suda časti udaljen je sa Beogradskog univerziteta, a odlukom Državne komisije za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača proglašen je za izdajnika. Bio je jedan od devetorice lekara koje je Plenum Srpskog lekarskog društva 1946. „javno žigosao“ i „oglasio nedostojnim zbog zločina koje su učinili prema narodu“.