Dejan D. ANTIĆ
Departman za istoriju
Filozofski fakultet, Niš
dejan.antic@filfak.ni.ac.rs

Niš pod okupacijom u prvom svetskom ratu – kraj 1915.i početak 1916. godine

Apstrakt: Rad donosi nove podatke o zbivanjima u Nišu i okolini tokom prvih meseci okupacije Kraljevine Srbije u Velikom ratu (1915–1918). U njemu je, na osnovu dokumenata strane i domaće provinijencije, izvršena analiza procesa i poslova na uspostavljanju vojnog i civilnog sistema okupatorske vlasti, sa posebnim osvrtom na položaj srpskog življa i zdravstvene prilike u samom gradu.

Ključne reči: Niš, bugarska okupacija, Bugari, nemačka vojska, srpski narod

Rezime

Prošlost Niša iz vremena okupacije (1915–1918) u istoriografiji je fragmentarno obrađena. Razlog nesistematskog proučavanja ovog problema ležao je u nedostatku primarnih istorijskih izvora na osnovu kojih bi se rekonstruisala slika o delovanju, merama i potezima bugarske okupacione uprave u dolini Nišave (1915–1918).

Koristeći se građom iz domaćih arhiva i arhiva Republike Bugarske, rad pruža nova saznanja o opštim prilikama u Nišu po ulasku bugarskih i nemačkih okupacionih trupa. Donosi i podatke o zdravstvenim uslovima, zarobljavanju srpskih ranjenika i vojnika, kao i o zapleni naoružanja, ratnog, sanitetskog i drugog vrednog materijala koji je okupator zatekao.

Uloživši napore da u što kraćem roku formiraju sistem civilne i vojne vlasti na delu teritorije okupirane Srbije koju su nazvali Bugar-Moravom, Bugari su Niš odredili za sedište Vojno-inspekcijske oblasti Morava. Tokom prvih meseci okupacije stanovništvo Niša i okoline bilo je izloženo brojnim neprijatnostima i zlodelima. U nepočinstvima nad civilima naročito su se isticali nemački vojnici kojima je Niš bio tranzitna stanica. Kako je vreme odmicalo, ni pripadnici bugarskih okupacionih snaga nisu ostali imuni na terorisanje civila. Pretnje smrću u slučaju skrivanja oružja, rekvcizicija krupne stoke, ograničavanje slobode kretanja, prisilni rad i internacija Srba postali su svakodnevna pojava.