Tokovi istorije 3/2019

Rezime

Kornelija Ajlec 

Evropska platna unija i pregovori o pristupanju Jugoslavije 

Apstrakt: Kroz prizmu originalnih izvora koje se čuvaju u Nacionalnom arhivu SAD-a i sekundarne literature, članak se bavi američkim aspektom pregovora sa FNR Jugoslavijom za pristupanje Evropskoj platnoj uniji (EPU) koji su trajali između 1950. i 1958. godine, sa glavnim ciljem uklanjanja prepreka u trgovini Zapadne Evrope. Jugoslavija nikad nije postala punopravna članica, ali jeste postala povezana sa njom neposredno pre nego što je Unija ukinuta, kad je Jugoslavija postigla konvertibilnost za spoljnotrgovinski robni balans. 

Ključne reči: Jugoslavija, Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj, OEEC, ekonomska pomoć, Evropska platna unija 

Ideja priključenja Jugoslavije evropskom sistemu kliringa i konvertibilnosti valuta nije nastala iz želje za integracijom u Zapadni blok uopšte, već iz čiste potrebe. Početkom 50-ih spoljnotrgovinski bilansi Jugoslavije bili su u deficitu, što je negativno uticalo na njen ekonomski rast i opšti razvoj. Shodno tome, jugoslovenska vlada je lobirala za punopravno članstvo u Evropskoj platnoj uniji. U to vreme Sjedinjene Države su bile najveći trgovinski partner Jugoslavije i davale su najveću finansijsku i vojnu pomoć. Primjenjujući svoju politiku približavanja Jugoslavije Zapadnom bloku nakon krize Kominforma 1948, nastojale su da utiču na svoje zapadnoevropske saveznike da Jugoslaviji omoguće korišćenje nekih mehanizama koje sprovodi EPU. Međutim, u početku su države članice oklevale da se Jugoslavija približi Uniji zbog političkih razloga oko Trsta. Kasnije su priključivanje sprečili veliki trgovinski deficiti sa većinom zemalja članica EPU. Međutim, 1953. Jugoslaviji je dozvoljeno da stupi u članstvo EPU i koristi neke od njegovih mehanizama. Dakle, do 1958. godine Jugoslavija je postigla konvertibilnost valute zajedno sa ostalim zapadnoevropskim zemljama, što je bio jedan od motiva za uspostavljanje EPU kao organizacije.