Tokovi istorije 3/2019

Rezime

Jelena Rafailović 

Ekonomska struktura stanovništva Kraljevine SHS 

Apstrakt: U radu je predstavljena ekonomska struktura stanovništva Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca/Jugoslavije na osnovu podataka dva popisa iz 1921. i 1931. godine. Tema je obrađena na demografskom i ekonomskom nivou kroz analize različitih indikatora, sa ciljem da se mlada država predstavi kroz statistiku osnovnog ekonomskog segmenta, a radi razumevanja privrednog i socijalnog stanja. 

Ključne reči: Kraljevina SHS, stanovništvo, demografija, ekonomija, popis 

U radu je predstavljena ekonomska struktura stanovništva Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca/Jugoslavije na osnovu podataka dva popisa 1921. i 1931. godine na demografskom i ekonomskom nivou kroz analizu različitih pokazatelja. Rezultati analize ukazaju na nekoliko zaključaka koji doprinose tezi o Kraljevini Jugoslaviji kao nerazvijenoj ekonomskoj državi, sa dominantnim poljoprivrednim stanovništvom i brojnim strukturnim problemima. Sa visokom stopom rasta stanovništva Kraljevina je bila u drugoj fazi demografske tranzicije, ali prosečna stopa smrtnosti, stopa smrtnosti odojčadi i uzroci smrtnosti ukazuju na slabije ekonomske uslove u zemlji. Prema starosnoj strukturi stanovništva sa 5,6% stanovništva starijeg od 65 godina spadala je u grupu zemalja koje se mogu okarakterisati kao „zrele zemlje“, odnosno države u industrijskoj tranziciji. Raspodela stanovništva u gradovima je odražavala regionalne specifičnosti pojedinih pokrajina, kao i postojeći nivo urbanizacije i industrijalizacije. Nesumnjivo, stanovništvo je, prema zanimanju, bilo pretežno agrarno (77–78%) i prenaseljeno (43–61,5%), što je bio manje faktor ekonomskog rasta, a više preopterećenja. Zaposleni u drugim industrijama su imali određen rast tokom decenije, ali nedovoljno za strukturne promene (u industriji od 9,9% do 11%, u trgovini 4,4% do 4,9%). Razlike u regionalnim strukturama su jasno uočljive: ekonomski razvijenije pokrajine, Slovenija, Hrvatska i Vojvodina, imale su manji prirodni priraštaj, starije stanovništvo, niži stepen zavisnosti zaposlenih, a Bosnu i Hercegovinu i jug zemlje karakterisali su visok prirodni priraštaj, mlado stanovništvo i visoka nezaposlenost.