Rezime
Srđan Mićić
Peticije manjina protiv jugoslovenskih vlasti pred Društvom naroda
Apstrakt: U radu su istražene jugoslovenske taktike u borbi protiv peticija bugarske i mađarske manjine koje su podnošene Društvu naroda i potom promovisane u okviru Evropskog kongresa nacionalnosti. Analiza je zasnovana na dokumentima sačuvanim u Stalnoj delegaciji pri Društvu naroda u Ženevi, koja su najrelevantniji izvor za proučavanje taktika, jer je građa ostalih važnih jugoslovenskih institucija sačuvana delimično ili fragmentarno.
Ključne reči: Jugoslavija, prava manjina, Društvo naroda, Bugari, Mađari
Sa jugoslovenske tačke gledišta, suštinska razlika u formiranju pojedinih taktika bila su sredstva koja su koristile bugarska i mađarska nacionalna manjina tokom međuratnog perioda. Postojanje mađarske manjine bilo priznato, ona je predstavljala jednu od tri najveće manjinske grupe, te se nije koristila komitskim ni terorističkim aktivnostima. Zbog toga su njene peticije predstavljale manju pretnju u poređenju sa bugarskim primerom. Jugoslovenska neaktivnost je bila uočljiva sve dok rasprava Štrezeman–Zaleski nije otvorila širu debatu o međunarodnom sistemu. Ona je izazvala inicijativu ministra inostranih dela Vojislava Marinkovića, koju je u potpunosti podržao stalni delegat u Ženevi Konstantin Fotić. Ista debata je pokrenula i seriju mađarskih i bugarskih peticija. Osnovna jugoslovenska taktika u pogledu bugarskih peticija bila je dokazivanje veze između manjinskih peticionara i terorističkih akcija koje su sprovođene na jugoslovenskom tlu. Glavni izazov su predstavljale peticije koje su potpisali Šalev, Anastasov i Ilijev, nekadašnji zvanični predstavnici lokalnog stanovništva. Jugoslovenske institucije su morale da promene pristup, te su bile više fokusirane na diskreditaciju ličnosti trojice peticionara nego na dokazivanje njihove podređenosti VMRO. Ipak, javno negiranje Ilijeva dotadašnje saradnje bugarskih peticionara i terorističke organizacije imalo je uticaja na borbu protiv bugarsko-mađarske akcije u okvirima Evropskog kongresa nacionalnosti.