Sonja DUJMOVIĆ
Institut za historiju Univerziteta u Sarajevu
sonja.dujmovic@iis.unsa.ba
Urbana kultura i kolektivno pamćenje – spomenik kralju Petru Oslobodiocu u Sarajevu
Apstrakt: Rad predstavlja pokušaj sagledavanja razloga za dugu, dvodecenijsku akciju podizanja spomenika Petru I Karađorđeviću u Sarajevu.
Ključne reči: spomenik, kralj Petar I Karađorđević, Sarajevo, urbana kultura, kolektivno pamćenje, urbana elita, kompromis, konsenzus, identitet
Rezime
Možda se dugotrajna, dvodecenijska akcija Odbora za podizanje spomenika kralju Petru I Karađorđeviću Oslobodiocu u Sarajevu može činiti čudnom, iznenađujućom, s obzirom na veliki broj podignutih spomen-obilježja kralju Petru u Bosni i Hercegovini tokom međuratnog perioda, ali ona govori o Sarajevu, oličenom u Odboru, koji predstavlja istinski „spiritus urbanitatis“ jedne tradicionalne urbane sredine u kojoj se nije dozvoljavalo da konflikt prekine svakodnevni tok života/suživota, u kojoj se poštovalo pravo na drugačiji politički izbor i moralnu autonomiju, u kojoj je postojala „posebna disciplina prešućivanja i podrazumijevanja“.
Konsenzus elite Sarajeva, čiji je između ostalog domen bio i kolektivno pamćenje, bio je u tome da kralj Petar Karađorđević nije dio njihovog kolektivnog pamćenja, niti se njegov spomenik nužno treba postaviti u javni prostor grada kao zajedničko dóbro, zajednička prepoznatiljiva vrijednost za cjelokupno građanstvo. Kralj Petar nije bio prepoznat kao dio njihovog zajedničkog, urbanog identiteta. Pri tome se njihova građanska lojalnost iskazala u nizu operativnih postupaka i postepenom djelovanju, paritcipaciji svih vjersko-nacionalnih elita u formiranju odbora, traženju pogodnog mjesta za spomenik, raspisivanju konkursa itd. Međutim, interesno, emocionalno i u kranjoj liniji racionalno nepristajanje na podržavanje političkog sistema koji se pokazao nestabilnim, u kojem su promjene u strukturi i dinamici političke moći bile dirigovane i čime su se politički ideali s kraja rata urušili, činilo ih je opreznim, njihovu akciju dugotrajnom i za njih i ekonomski isplativom.
Zajedničko dobro koje je odbor prepoznao moglo bi se iskazati sloganom „požuri polako“ (festina lente), pri čemu je urbana elita kao simbol grada, kao pobjednik života, u ovom slučaju i čuvar tradicionalno harmoničnih međusobnih odnosa, znala kada da ubrza a kada da uspori.